Temel davranışlarımızın oluşmasında etkili olan kişiliğimizin, aynı zamanda bağırsak-beyin ilişkisinin son dönemde ortaya konan bulguları nedeniyle mikrobiyom ve davranışlarımız arasındaki bağlantıyla da şekillendiği üzerinde ilginç araştırmalar yapılmaktadır.

İnsan bağırsak mikrobiyomunun çeşitliliği ile bileşiminin, kişilik özelliklerine göre önemli farklılıklar sergilediği ve bu nedenle kişilik özelliklerinin bağırsak mikrobiyom çeşitliliği ile önemli ölçüde ilişkili olduğu vurgulanmaktadır. Örneğin duygusal dengesizlikleri bulunan ve sorumluluk bilinci zayıf olan kişilerde belirli bazı bakterilerin yoğunluğu yüksek olarak saptanırken, daha dikkatli ve sorumluluk bilinci yüksek kişilerde bağırsak sağlığı açısından önemli bir bileşen olan bütirat üretimi yapan bakterilerin daha yoğun olduğu gösterilmiştir. İnsan çalışmalarından elde edilen bilgiler sınırlı olmakla birlikte farelerde bağırsak mikrobiyom içeriği ile anksiyete, stres ve depresyonla ilgili davranışlar arasında bağlantı olduğu gösterilmiştir.

Diyetteki değişiklikler, çevresel etkiler, cinsiyet farklılıkları ile insan duygusal ve bilişsel işlev değişikliklerinden etkilenen insan mikrobiyomunda tüm bu faktörlerin detaylı etkilerinin analizinin yapılmasındaki kısıtlılıklar çalışmaları zorlaştırmaktadır. Bununla birlikte sağlıklı yetişkinlerde bağırsak mikrobiyomunun daha stabil olduğu göz önüne alındığında, davranış-bağırsak ilişkilerinin dinamiklerini araştırmak, sağlık durumunun devamının sağlanmasına yönelik bilgilerimizin gelişmesine olanak tanıyacaktır.

Bağırsak mikrobiyomundaki diyet ve diyete bağlı değişikliklerin, bağırsak-beyin eksenini etkileyerek, nöral, immün ve endokrin kaynaklı mekanizmalarla stres, kaygı, anksiyete ve depresyon gibi davranışların oluşumunda etkili olabileceği belirtilmektedir. Geniş sosyal ağlara sahip, uyumlu ve samimi olan kişilerin yüksek lifli besin tüketimlerinin fazla olduğunun gösterilmesi, kişilik özelliklerinin beslenme alışkanlıklarını ve tercihlerini etkilediğine dair önemli bir bulgu niteliği taşımaktadır. Mikrobiyom analizleri bu kişilerin daha çeşitli bir mikrobiyoma sahip olma eğiliminde olduğunu ortaya koymakta, böylelikle kişilik özelliklerinin insan bağırsağındaki mikrobiyal topluluğu şekillendirebileceği düşünülmektedir. Buna karşılık, kaygı ve stresin, azalmış çeşitlilik içeren bir mikrobiyom bileşimi ile bağlantılı olduğu ileri sürülmektedir. Bu nedenle bağırsak bakterilerinin zihinsel sağlık için terapötik potansiyele sahip olabileceği düşünülmektedir.

Modern toplumumuzun psikolojik sağlığındaki durum göz önüne alındığında, bilimsel dayanağı oluşturulmuş etkili yeni uygulamalara ihtiyaç duyulmaktadır. Daha az sosyal etkileşimde olduğumuz, doğada daha az zaman geçirdiğimiz, stresli zamanlar içeren yaşamlarımız, lif açısından yetersiz içerikli beslenme şeklimiz, mikroplardan arındırdığımız aşırı temiz ve antibiyotik tedavilerine bağımlılığımızı sürdürdüğümüz modern yaşamlarımız sonucunda oluşan bağırsak disbiyozu üzerinde düşünmemiz yerinde olacaktır. Tüm bu faktörler bağırsak mikrobiyomunu etkileyerek davranışlarımızı ve psikolojik sağlığımızı tam olarak bilinmeyen mekanizmalarla şekillendirebilmektedir.

Disbiyotik mikrobiyomun, nörolojik ve psikiyatrik bozukluklarla ilişkili olabileceğine dair bazı göstergeler mevcut olmakla birlikte, bağırsak mikrobiyom içeriğinin kişiler arasındaki davranış farklılıklarını kesin olarak ne ölçüde etkileyebildiği konusu henüz tam olarak aydınlatılamamıştır. Bununla birlikte hayvan çalışmaları, bağırsak mikrobiyomunun stres, kaygı ve depresif benzeri davranışların yanı sıra sosyal davranış ve iletişimi etkileyebileceğini göstermiştir. Farelerde fekal/dışkı transplantasyonu yapıldıktan sonra bağırsak mikrobiyom içeriklerinin değişmesiyle, fareler arasında davranışsal özelliklerin aktarılabildiğinin gösterilmesi ikna edici bir bulgu olarak kabul edilebilir özelliktedir.

Kişiliğimiz; arkadaşlıklarımızı, stresle nasıl başa çıktığımızı, hangi işlerde başarılı olduğumuzu ve zamanımızı nasıl geçirmekten hoşlandığımızı etkileyerek dünyamızı şekillendirmemizi sağlar. Bu durum yaklaşık %50 kalıtsal olduğundan, çevresel faktörlerin kişiliğimize önemli ölçüde katkıda bulunduğu görülmektedir. Dış çevremize ek olarak, mikrobiyom konusundaki gelişmeler, 'içimizdeki ortamın' merkezi sinir sistemi ile etkileşime girdiğine dair bulguların açıklanmasıyla mental ve davranışsal bozukluklar için yeni tedavi seçeneklerinin ortaya çıkma potansiyeline fırsat yaratmaktadır.

İnsanlarda intestinal mikrobiyomun modülasyonuna yönelik uygulamaları içeren yaklaşımlar yaygınlaştıkça, bağırsak mikrobiyomunun merkezi sinir sisteminin işleyişine saptanabilir bir katkı sağlayıp sağlamadığı gösterilecektir. Probiyotiklerin stres, kaygı ve depresif belirtilerde kullanıldığı çalışmaların sonuçlarının klinik olarak yararının belirlenmesinin yanı sıra beyin görüntüleme yöntemleriyle de olumlu etkileri olduğu desteklenmektedir. Örneğin, dört haftalık bir süre boyunca probiyotik uygulamasının beyin aktivitesini modüle ettiği ve katılımcılara olumsuz yüz ifadeleri sunulduğunda duygusal işlemeye dahil olan beyin bölgelerinin aktivitesinde azalmaya neden olduğu gösterilmiştir. Prebiyotikleri içeren çalışmalarda irritabl bağırsak sendromu olan hastalarda bir aylık prebiyotik takviyesinin ardından kaygının azaldığı gözlenmiştir.

Bağırsak mikrobiyom bileşimi ve çeşitliliğindeki farklılıkların kişilik özellikleriyle bağlantılı olduğunun gösterilmesiyle kişilik anlayışımıza yeni bir boyut kazandırılmıştır. Bu bulgular, ruhsal iyileşmeye, anksiyete ve depresyon gibi durumları gidermeye yardımcı olmak için probiyotik ve/veya prebiyotik kullanımı konusunu gündeme getirmektedir.

Sevgi ve sağlıkla kalınız…